Hafrannsóknastofnun hefur gert hafstraumalíkan fyrir hafsvæðið umhverfis Ísland en líkanið nær ekki til fjarða. Röst fékk því óhagnaðardrifna rannsóknarfélagið [C]Worthy til að þróa nákvæmt staðbundið hafstraumalíkan af Hvalfirði. Líkanið er byggt á ROMS (e. Regional Ocean Model System) og var fínstillt með raungögnum. Líkanið getur m.a. hermt hringstreymi ásamt hringrás kolefnis og næringar í firðinum.

Gögnin okkar eru opin og aðgengileg öllum og því er möguleiki á að tengja Hvalfjarðarlíkanið við núverandi hafstraumalíkan Hafrannsóknastofnunar og fá nákvæmara líkan af hafstraumum við Ísland en áður.

Áður en hafist er handa við rannsóknir er afar mikilvægt að afla vandaðra grunngagna. Við buðum því út grunnrannsóknir í Hvalfirði. Nokkur vönduð tilboð bárust, bæði frá innlendum og erlendum aðilum, en að lokum var Hafrannsóknastofnun metin hæfust til að framkvæma óháðar grunnrannsóknir á haffræði og líffræði Hvalfjarðar.

Grunnrannsóknirnar eru afar víðtækar og fela í sér 15 mánaða athuganir á eðlisfræði, karbónatefnafræði, líffræði og vistkerfum botns og uppsjávar í Hvalfirði. Öll gögn og allar niðurstöður úr grunnrannsóknum á haffræði og líffræði Hvalfjarðar verða gerð öllum aðgengileg.

Í maí 2025 stefnum við að því að sannreyna niðurstöður hafstraumalíkansins okkar með því að dreifa litlu magni af vistfræðilega skaðlausu litarefni á litlu svæði og fylgjast með dreifingunni með drónum sem eru búnir LiDAR og fjölrófsmyndavélum. Þessi rannsókn mun hjálpa okkur að skilja betur blöndun sjávar á rannsóknarstaðnum. Hægt er að lesa um rannsóknir sem beita svipaðri aðferðafræði hér.

Dr. David Ho, einn af stofnendum óhagnaðardrifna rannsóknarfélagsins [C]Worthy og prófessor í haffræði við Háskólann á Havaí, leiðir rannsóknina í samstarfi við alþjóðlegt rannsóknarteymi. Verkefnið er fjármagnað af Carbon to Sea.

Röst hlaut styrk frá Oceankind til að kaupa ómannað yfirborðsfar smíðað af Open Ocean Robotics sem er búið nákvæmum hafrannsóknarmælitækjum. Við áætlum að nýta yfirborðsfarið í næstu rannsóknum okkar, m.a. í fyrirhugaðri basavirknirannsókn sumarið 2025. Þar munum við bera saman gögn úr mælitækjum á yfirborðsfarinu við niðurstöður úr öðrum mælitækjum og meta hversu vænlegt er að nota slík yfirborðsför við aðrar mælingar í haf- og loftslagsrannsóknum.

Aukning á basavirkni sjávar (e. Ocean Alkalinity Enhancement, OAE) snýst um að rannsaka hvort hægt sé að örva náttúrulegt kolefniskerfi hafsins. Aukin basavirkni sjávar hefur verið vel rannsökuð á vísindastofum og í hálflokuðum „mesocosm“-rannsóknum í áratugi en nú þarf gögn úr rannsóknum við raunverulegar hafaðstæður til að afla aukinnar þekkingar áður en hægt er að taka ákvörðun um næstu skref. Hér má lesa meira um aukingu á basavirkni sjávar.

Við höfum sótt um rannsóknarleyfi til að gera vettvangsrannsókn á aukinni basavirkni sjávar í Hvalfirði um miðjan júlí 2025. Rannsóknin miðar að því að kanna mögulega virkni þess að nota basann natríumhýdroxíð (NaOH) til að auka basavirkni sjávar á litlu svæði. Basinn verður þynntur verulega með ferskvatni áður honum verður dreift og verður því ekki hættulegur lífríki.

Stór hluti af rannsókninni verður að sannreyna vöktunar-, skrásetningar- og sannprófunaraðferðir (MRV) sem almennt eru notaðar í rannsóknum á kolefnisföngun. Basaviðbótin mun eiga sér stað á 48 til 96 klukkustundum. Umfangsmikil sýnataka og vöktun á umhverfisþáttum mun fara fram bæði fyrir rannsóknina, meðan á henni stendur og eftir að henni lýkur.

Á meðan á þessari rannsókn stendur verður einnig lögð mikil áhersla á að fylgjast með líffræðilegum og vistfræðilegum viðbrögðum við hugsanlegum breytingum á umhverfinu. Þótt við gerum ekki ráð fyrir áhrifum af þessari rannsókn mun hún gagnast vísindasamfélaginu sem rammi fyrir aðrar rannsóknir.

Dr. David Ho, einn af stofnendum óhagnaðardrifna rannsóknarfélagins [C]Worthy og prófessor í haffræði við Háskólann á Havaí, leiðir rannsóknina í samstarfi við alþjóðlegt rannsóknarteymi. Verkefnið er fjármagnað af Carbon to Sea.